Cognitieve screening

Afkorting: MMSE / S-MMSE
Jaar uitgave: 1975, 2002
Duur: 30 min.
Leeftijd: Niet bepaald

Beschrijving test: De test bestaat uit 11 items die 3 cognitieve functies screenen: constructie, geheugen, en verbale functies. De S-MMSE voorziet in een gestandaardiseerde testafname.

Meetpretentie: De MMSE of de S-MME is een kort screeningsinstrument voor dementie.

Bruikbaarheid: De test differentieert het best tussen gezonde proefpersonen en personen met milde tot ernstige vorm van dementie. De test slaagt er echter niet goed in om gezonde proefpersonen te differentiëren van personen met een lichte vorm van dementie. De tussen totale score differentieert bovendien niet tussen verschillende vormen van dementie, maar sommige onderzoekers linken patronen van itemscores met verschillende vormen van dementie (cfr. Lezak). De test correleert sterk met leeftijd en opleidingsniveau. Er zijn tevens culturele invloeden op de testprestatie.

Normering: nee

Bronnen:

• https://btsg.nl/minimal-mental-state-examination/
• Lezak, M. Neuropsychological Assessment. Oxford University Press, 2004
• https://www.arteveldehogeschool.be/elpa/ergotherapie/baps/wp_meetinstrumenten/?cat=1
• https://www.neurocom.be/uploads/MMSE_Handleiding.pdf https://www.arteveldehogeschool.be/elpa/ergotherapie/baps/wp_meetinstrumenten/wp-content/uploads/2016/05/Mini-Mental-State-Examination_toelichtingsformulier1.pdf
• https://www.neurocom.be/uploads/MMSE_Fiches.pdf

Afkorting: MNSP
Jaar uitgave: 1994
Duur: Ca. 45 min.
Leeftijd: Niet bepaald
Uitgever: Swets & Zeitlinger – niet meer terug te vinden bij Pearson

Beschrijving test: De MNSP is een psychogeriatrisch screeningsinstrument waarmee de meest essentiële cognitieve domeinen op verschillende niveaus kunnen worden onderzocht. De set omvat vijftien tests en taken die betrekking hebben op vier cognitieve domeinen: Waarneming, Geheugen, Gedragsplanning & Aandacht en Communicatieve & Basisvaardigheden. De MNSP wordt in twee sessies afgenomen: een logopedische sessie, waarbij de nadruk ligt op gehoor, taalimpressie en taalexpressie, en een functiepsychologische sessie, waarbij de nadruk ligt op geheugen en gedragsplanning. De ruwe subtestscores worden omgezet in percentielscores. De cut-off score is de score die groter of gelijk is aan het vijfde percentiel voor gezonde ouderen.

Meetpretentie: De MNSP screent cognitieve (dis)functies.

Normering: Er zijn normen voor psychogeriatrische patiënten (N=106) en gezonde ouderen (N=41) in de leeftijd van 50 tot 90 jaar.

Afkorting:MOCA
Jaar uitgave: 1996
Duur: 10 minuten
Leeftijd: 55-85 jaar
Uitgever: http://www.mocatest.org/

Beschrijving test: De test bestaat uit items die een beroep doen op: geheugen, visuospatiële vaardig-heden, executieve functies, aandacht en concentratie, taal, fluency en oriëntatie. Meer specifiek bestaat de MoCA uit de volgende onderdelen:een onmiddellijke reproductietaak (5 punten), bestaande uit twee leertrials van vijf woordenmet een uitgestelde reproductie na ongeveer vijfminuten. Het visuospatiële gedeelte bestaat uit een kloktekentaak (3 punten) en het natekenenvan een driedimensionale kubus (1 punt). Hetonderdeel executief functioneren bestaat uit een item gebaseerd op de Trail Making B (1 punt), een foneemfluencytaak (1 punt) en een taak die een beroep doet op verbale abstractie (2 punten). Aandacht en werkgeheugen worden gemeten met een uitgestelde aandachtstaak (target-detectie door middel van het tikken met de hand; 1 punt), een seriële terugteltaak (3 punten) en cijferreeksen voorwaarts en achterwaarts (1punt voor elke reeks). Taalfuncties worden onderzocht met een presentatie van drie dieren die benoemd moeten worden (leeuw, neushoorn en dromedaris; 3 punten), herhaling van twee zinnen met een complexe syntaxis (2 punten) en de voornoemde foneemfluencytaak. Als laatste wordt de oriëntatie in tijd en plaats gemeten (6 punten). In totaal kunnen 30 punten gescoordworden, waarbij een hogere score wijst op beter cognitief functioneren.

Meetpretentie: De MoCA detecteert milde cognitieve beperking (MCI).
Normering: aantal jaren opleiding (<12j,>12j>)

Bronnen: 

• http://www.mocatest.org

Afkorting: MST
Meetpretentie: De MST is een korte screeningstest voor het meten van dementie. Het is de Nederlandstalige versie van de TYM.

Afkorting: RBANS-Update
Jaar uitgave: 2012
Duur: 30 min
Leeftijd: 12-89 jaar
Uitgever: Pearson

Beschrijving test: De testbatterij bestaat uit 4 equivalente versies waardoor herhaalde metingen mogelijk zijn. Elke versie bestaat uit 10 subtests die samen 5 cognitieve functies meten (2 subtests per cognitieve functie). De subtests zijn varianten op goed gekende en veel gebruikte neuropsychologische tests (Complexe Figuur Test, AVLT, VSJ, etc) . De 10 subtestscores kunnen omgezet worden in 5 Indexscores en een Algemene score.

Meetpretentie: De RBANS-Update is een testbatterij die cognitieve achteruitgang of verbetering meet in de volgende vijf domeinen:

1. Onmiddellijk geheugen (List Learning and Story Memory)
2. Visuospatieel/constructioneel (Figure Copy and Line Orientation)
3. Taal (Picture naming and Semantic Fluency)
4. Aandacht (Digit Span and Coding)
5. Uitgesteld geheugen (List Recall, List Recognition, Story Memory, and Figure Recall)

Bruikbaarheid: De testbatterij is aanvankelijk bedoeld voor de screening van senioren met vermoeden van dementie, maar is ook breder bruikbaar voor mensen vanaf 12 jaar. De test is geschikt voor de assessment van lichtere vormen van dementie en kan toch binnen een half uur afgenomen worden. Nadeel is dat er geen executieve functies en motorische functies gemeten worden. Er zijn 4 parallelversies beschikbaar.

Normering: volgens leeftijd

Bronnen:

• http://www.pearsonclinical.com/psychology/products/100000726/repeatable-…
• http://www.rbans.com/
• Lezak, M. Neuropsychological Assessment. Oxford University Press, 2004

Afkorting: RDS
Jaar uitgave: 2003
Duur: 5 minuten maximum

Beschrijving test: De test bestaat uit twee delen: een woordgeneratie taak en een getaltranscoding taak.

Meetpretentie: De RDS is een screeningsinstrument voor dementie.

Normering: <60jaar; >60 jaar

Afkorting: SWEET 16
Jaar uitgave: 2009
Uitgever: http://ggnet.pbworks.com/w/page/33064858/Sweet%2016

Bronnen:

• http://ggnet.pbworks.com/w/page/33064858/Sweet%2016

Afkorting: TYM
Jaar uitgave: 2008
Leeftijd: vanaf 50 jaar
Uitgever: http://www.tymtest.com/

Beschrijving test: De test screent meerdere cognitieve domeinen: lange termijn geheugen, oriëntatie in de tijd, executieve functie, herhalen, rekenen, opsommen, benoemen, concentratie, korte termijn geheugen, taal, en visueel inzicht. Het is de bedoeling dat de persoon de test volledig zelfstandig invult in aanwezigheid van de testfleider. Deze mag ondersteuning bieden, maar dit wordt mee verrekend in de scoring.

Meetpretentie: De TYM is een korte screeningstest voor het meten van dementie. Het is de Engelstalige versie van de MST.

Normering: 3 normcategorieën op basis van leeftijd

Afkorting: IQCODE

Beschrijving test: De IQCODE wordt ingevuld door familieleden van de cliënt en maakt een intra-persoonlijke vergelijking (‘Hoe is de patiënt vergeleken met tien jaar geleden?’, bijvoorbeeld ten aanzien van ‘een gesprek onthouden’, ‘televisie of krant begrijpen’, ‘financiële zaken regelen’). De antwoordmogelijkheden van de 26- of 16-items-versie zijn:

• 1 = ‘veel beter’
• 2 = ‘iets beter’
• 3 = ‘onveranderd’
• 4 = ‘iets slechter’
• 5 = ‘veel slechter’

Na sommatie wordt een gemiddelde itemscore berekend.

Meetpretentie: De IQCODE is een heteroanamnestische vragenlijst voor het meten van de cognitieve achteruitgang bij ouderen.

Bruikbaarheid: De vragenlijst dient ingevuld te worden door een verwant of verzorger van de cliënt.

Bronnen:

• https://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/media/3/articles_1287pdf.pdf
• http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CB8QF…
• Jonker,F.R.J. Verhey,J.P.J. Slaets. Handboek dementie: Laatste inzichten in diagnostiek en behandeling, Springer Media (2009)

Afkorting: K-SNAP
Jaar uitgave: 2005
Duur: 20-25 minuten
Leeftijd: 14 – 85+ jaar
Uitgever: Pearson

Beschrijving test: De test is ontwikkeld op grond van neuropsychologische en cognitief psychologische theorie en onderzoeksresultaten op deze gebieden. Een duidelijke relatie is er met het Luria model van functionele systemen of ‘blokken’.
De Nederlandstalige K-SNAP bevat vier subtests: Mentale Status, Figuur Herkennen, Cijfers Nazeggen, Code-Woorden. Met deze vier subtests wordt het functioneren op drie niveaus van cognitieve complexiteit in kaart gebracht:

• Niveau I: de subtest Mentale Status meet aandacht en oriëntatie.
• Niveau II: de subtests Cijfers Nazeggen en Figuur Herkennen. Cijfers Nazeggen wordt in de handleiding in verband gebracht met geheugen, auditieve informatie en sequentiële informatieverwerking. Voor Figuur Herkennen wordt de relatie gelegd met waarnemen, visuele informatie en simultane informatieverwerking.
• Niveau III: met de subtest Code-Woorden meet men planning: men moet een plan van aanpak opstellen, uitvoeren en controleren of het resultaat goed is. (Men moet kunnen lezen en Nederlandse woorden kennen.)

Naast de subtestscores zijn er enkele combinatiescores: een score waarin de beide subtests van Niveau II zijn gecombineerd. Deze score wordt op zijn beurt samen met het resultaat van Code-Woorden in een score omgezet. Deze gecombineerde scores zijn eveneens gestandaardiseerd. Tenslotte kan er een Stoornis Index worden opgesteld, deze geeft de kans weer dat er sprake is van een cognitieve stoornis. Naarmate deze score hoger is, is een uitgebreid neuropsychologisch onderzoek wenselijk dan wel noodzakelijk. Hiervoor is de KAIT zeer geschikt.

Meetpretentie: De K-SNAP is een screeningtest om stoornissen in het cognitief functioneren van adolescenten, volwassenen en ouderen vast te stellen.

Normering: Op leeftijd.

Bronnen:

• Bouma, A. Handboek Neuropsychologische Diagnostiek Pearson, 2012

Afkorting: CST
Jaar uitgave: 1991
Duur: 10 minuten voor de CST -14 en 10 tot 15 minuten voor de CST-20
Leeftijd: vanaf 60 jaar
Beschrijving test: De test is bedoeld om aanwezigheid en ernst van cognitieve achteruitgang bij ouderen vast te stellen. De CST is geïnspireerd op de Mental Status Questionnaire (Kahn, Goldfarb, Pollack, & Peck (1960)) en de Short Portable Mental Status Questionnaire (Pfeiffer, 1975). De CST-14 bestaat uit 14 eenvoudige vragen met betrekking tot oriëntatie in tijd (5 vragen), persoonsgegevens (6 vragen) en elementaire feitenkennis (3 vragen). Aan de CST-20 zijn 6 vragen toegevoegd: 5 over feitenkennis en 1 over oriëntatie

Meetpretentie: De CST is een korte vragenlijst voor het meten van oriëntatie en geheugen. Er zijn 2 versies: de CST-14 (14 items) en de CST-20 (20 items).

Normering: Aangezien de correlaties van de CST met opleiding- en beroepsniveau laag of niet significant waren, is er bij de normering geen rekening mee gehouden. Ook gaven de resultaten geen aanleiding om afzonderlijke normen voor mannen en vrouwen te berekenen. Met leeftijd wordt rekening gehouden: Cut-off scores voor 81 jaar en jonger, en voor 82 jaar en ouder. Percentielnormen voor normale ouderen en voor demente ouderen. Tevens tabellen in de handleiding met d-krit waarden, waarmee bij individuele patiënten nagegaan kan worden of een verandering in CST score bij een hertest significant is.

Afkorting: DSVH
Jaar uitgave: 2011
Duur: 60 minuten
Uitgever: Bohn Stafleu Van Loghum

Beschrijving test: De DSVH is de Nederlandse versie van de Canadese Dementia Scale for Down Syndrome van Dr. Angela Gedye en is geschikt voor afname bij alle niveaus en alle soorten van verstandelijke handicap. De DSVH inventariseert systematisch of aan dementie gerelateerde verschijnselen wel of niet voorkomen, en afname leidt tot de classificatie ‘dement’ of ‘niet-dement’. Ook kan de schaal helpen bij het in kaart brengen van de snelheid van de achteruitgang of van een eventueel herstel van vaardigheden. De DSVH wordt door gedragsdeskundigen ingevuld op basis van een gestructureerd interview met één of twee informanten die de te onderzoeken persoon goed kennen. Informanten kunnen bijvoorbeeld naaste verwanten of persoonlijk begeleiders zijn. Bij voorkeur is ook de cliënt bij het interview aanwezig. De DSVH is zo opgesteld dat subtiele veranderingen in functioneren al vanaf het begin van de dementie op een betrouwbare en valide wijze in kaart kunnen worden gebracht.

Meetpretentie: De DSVH is een gedragsbeoordelingsschaal die dient als hulpmiddel bij de diagnostiek van dementie bij volwassenen met een verstandelijke handicap.

Normering: Genormeerd op 407 cliënten (204 mannen, 201 vrouwen, 2 sekse onbekend) met een gemiddelde leeftijd van 56 jaar. Tweederde van de cliënten had het syndroom van Down en 59% had een matige verstandelijke handicap (de overigen licht, ernstig of zeer ernstig).

Bronnen:

• https://www.bsl.nl/shop/dementieschaal-voor-mensen-met-een-verstandelijke-handicap-dsvh…
• http://testweb.bsl.nl/tests/dsvh/
• Maaskant, M. A. & Hoekman, J. (2009). Dementieschaal voor mensen met een verstandelijke handicap (DSDS). Houten: Bohn Stafleu van Loghum

Afkorting: DVZ
Jaar uitgave: 1998
Duur: 15 à 20 minuten
Uitgever: Pearson

Beschrijving test: De DVZ is een hetero-anamnestische vragenlijst bestaande uit 50 items en in te vullen door de familie of groepsleiding. Deze items vallen onder acht subschalen:

1. Kort geheugen
2. Lang geheugen
3. Oriëntatie in plaats en tijd
4. Spreken
5. Praktische Vaardigheden
6. Stemming
7. Activiteit en Belangstelling
8. Storend Gedrag

Meetpretentie: De DVZ spoort dementie op bij mensen met een verstandelijke beperking.

Normering: Alle items worden beoordeeld op een driepuntsschaal:

• 0=niet-afwijkend
• 1=soms afwijkend
• 2=doorgaans afwijkend.

De scores op de eerste drie subschalen vormen de Som van de Cognitieve Scores (SCS). De andere scores vormen de Som van de Sociale Scores (SOS). Als bij een herhaalde meting SCS of SOS is toegenomen, is er een aanwijzing voor dementie.

Afkorting: GDS
Jaar uitgave: 1982
Duur: 10 min
Uitgever: https://www.mirecc.va.gov/visn21/pdf/GDS_Basic_Package.pdf

Beschrijving test: De GDS is een observatie-instrument waarmee de ernst van dementie objectief kan worden vastgelegd. Deze schaal onderscheidt 7 stadia in de cognitieve achteruitgang. De eerste twee stemmen overeen met een normaal functioneren en met de lichte vergeetachtigheid die gepaard gaat met de leeftijd. De twee volgende (3 en 4) maken een onderscheid tussen het lichte verval en de gematigde afwijking. De drie laatste tenslotte omvatten de beginnende dementie (redelijk ernstige afwijking), gematigde dementie (ernstige afwijking) en gevorderde dementie (zeer ernstige afwijking). Elk stadium wordt gedefinieerd door de aanwezigheid van een zeker aantal symptomen op het gebied van kenvermogen, stemming, gedrag, zelfstandigheid en onafhankelijkheid (IADL en ADL).

Meetpretentie: De vragenlijst brengt cognitieve achteruitgang in het dagelijks functioneren in kaart.

Bruikbaarheid: De GDS is bedoeld voor ouderen met dementie. Het is een observatieschaal en geen neuropsychologische test. Hij heeft goede psychometrische eigenschappen en slaagt erin om de ernst van dementie op een objectieve manier vast te stellen. Hij wordt vaak gebruikt in wetenschappelijk onderzoek, maar in de praktijk (nog) niet erg veel.

Normering:

• 1: geen cognitief verval
• 2: zeer licht cognitief verval
• 3 en 4: matig cognitief verval
• 5: redelijk ernstig cognitief verval
• 6: ernstig cognitief verval
• 7: zeer ernstig cognitief verval

Bronnen: 

• http://www.fhca.org/members/qi/clinadmin/global.pdf

Afkorting: AD8
Leeftijd: ouderen
Uitgever: online

Beschrijving test: De screening bestaat uit een lijst met 8 vragen die beantwoord moeten worden door een informant die de cliënt goed kent. De antwoorden ‘ja, is veranderd’ worden opgeteld en vergeleken met een cut-off score.

Meetpretentie: De AD8 is bedoeld voor vroegtijdige detectie van dementie.

Bruikbaarheid: Het instrument differentieert goed in het beginstadium van de pathologie.

Normering: Geen

Bronnen:

• http://www.alzforum.org/webinars/ad8-brief-screening-tool-very-mild-deme…

Afkorting: ADS-6
Jaar uitgave: 1989
Duur: 20à30 minuten
Leeftijd: 65-94 jaar
Uitgever: Pearson Assessment

Beschrijving test: De ADS-6 bestaat uit zes subtests:

1. Visueel geheugen
2. Oriëntatie
3. Meander
4. Fluency
5. Natekenen
6. Acht-woordentest.

De test heeft aparte schalen voor het differentiëren tussen dementie en geheugenstoornissen, frontale stoornissen, taalstoornissen, visuele stoornissen, motorische stoornissen en visueel-constructieve stoornissen.

Meetpretentie: De ADS-6 is een screeningstest voor dementie, in het bijzonder voor de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie.

Bruikbaarheid: De test is goed bruikbaar om een onderscheid te maken tussen patiënten met dementie (Alzheimer en vasculaire type) en niet-organisch gestoorde patiënten. De test is minder geschikt voor ouderen met subjectieve geheugenklachten, en differentieert ook niet goed in het beginstadium van de pathologie.

Normering: Volgens a priori kans op dementie, geen normen op basis van demografische eigenschappen.

Bronnen:

• https://www.pearsonclinical.nl/ads-6-amsterdamse-dementie-screeningstest 
• Bouma, A. Handboek Neuropsychologische Diagnostiek Pearson, 2012

Afkorting: CAMDEX-R/N
Jaar uitgave: 1995
Duur: 80 minuten
Leeftijd: –
Uitgever: Pearson

Beschrijving test: De CAMDEX-R/N is een gestandaardiseerd, gestructureerd vraaggesprek en onderzoek voor de diagnostiek van de meest voorkomende psychische stoornissen op oudere leeftijd, met speciale aandacht voor dementiesyndromen. De herziene versie is aangepast aan recente ontwikkelingen op het gebied van dementie, en er zijn normen verzameld. De verkregen informatie biedt de onderzoeker de mogelijkheid een diagnose te stellen volgens gegevens van operationele diagnostische criteria van de ernst van dementie op grond van DSM-IV en ICD-10 criteria. Er kan nu ook gediagnosticeerd worden middels DSM-IV en ICD-10 criteria. Er zijn diagnostische schalen toegevoegd voor Organiciteit, Depressie en Vasculaire Dementie.

Meetpretentie: vroegtijdig diagnosticeren van dementiesyndromen

Normering: Van 102 mannen (41%) en 148 vrouwen (59%) zijn normen verzameld. De leeftijd is ingedeeld in 4 strata van 5 jaar:

• 65-69,
• 70-74
• 75-79
• 80-84

Er zijn aparte normtabellen met grensscores voor de CAMCOG-subschalen: Oriëntatie, Taal, Geheugen, Attentie, Praxis, Abstractie, en Perceptie.

Bronnen:

• Lezak, M. Neuropsychological Assessment. Oxford University Press, 2004

Afkorting: CAMCOG
Beschrijving test: onderdeel van de CAMDEX-R/N
Meetpretentie: vroegtijdig diagnosticeren van dementiesyndromen

Afkorting: CCD
Jaar uitgave: 2014
Duur: 30 minuten
Leeftijd: 55+
Uitgever: Bohn Stafleu Van Loghum

Meetpretentie: De CCD is een dementiescreening voor anderstalige ouderen. De test meet geheugen (inprenting en herkenning), executieve functies en psychomotorisch tempo.

Normering: Nederlanders met Turkse, Marokkaanse en Surinaamse achtergrond.

Bronnen:

• http://www.bsl.nl/shop/cross-culturele-dementie-screening-9789036806671….